ဓမၼပဒအစြမ္း အံ့မခန္း
အရွင္ဥာဏ၀ရ(ပါရမီ)
ကမၻာတစ္လႊား လူႀကိဳက္အမ်ားဆံုး ကမၻာ့သာသနာ ျပဳ တရားေတာ္
(က) ဓမၼပဒတရားေတာ္ တစ္ဂါထာကို အစျပဳၿပီး ကမၻာႀကီး အလင္းေရာင္ပ်ံံ႕ပြားခဲ့ပါတယ္။
(ခ) ဓမၼပဒတရားေတာ္ တစ္ဂါထာကို အစျပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အလင္းေရာင္ပ်ံ႕ပြားခဲ့ပါတယ္။
(ဂ) ေရွးယခင္ကတည္းက ယခုအခ်ိန္ထိ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ အဆံုးအမလမ္းေတြထဲမွာ ဓမၼပဒဟာ လိုရင္းတိုရွင္း အက်ဆံုး၊ လူအမ်ားရဲ႕ ႏွလံုးသားမွာ ေနရာအယူႏိုင္ ဆံုး တရားေတာ္အစုလို႔ ပညာရွင္ေတြက ဆိုၾကပါတယ္။
ဓမၼပဒႏွင့္ အေသာကမင္းႀကီး
ဘုရားရွင္ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူၿပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၃၅ဝ) ဝန္းက်င္၊ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ အဆံုးအမ သာသနာေတာ္ ႀကီး ပ်က္စီးကြယ္ေပ်ာက္လုနီး ျဖစ္ေနခ်ိန္ တရားစစ္ တရားမွန္ကို ရွာႀကံလိုလားတဲ့ အေသာကမင္းႀကီးဟာ နိေျဂာဓသာမေဏ ေဟာမိန္႔ေတာ္မူတဲ့ ''အပၸမာေဒါ အမတံ ပဒံ'' (မေမ့ျခင္းဟာ မေသျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္း ရင္းပါ)အစရွိတဲ့ ဓမၼပဒဂါထာတရား နာၾကားရာက အစ ျပဳၿပီး ဗုဒၶဘာသာဝင္စစ္စစ္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အေသာက မင္းႀကီးရဲ႕ သာသနာေတာ္အေပၚ စြမ္းစြမ္းတမံ ေထာက္ပံ့မႈေတြေၾကာင့္ သာသနာေတာ္ ျပန္လည္ ထြန္းလင္း ထင္ရွားလာခဲ့ၿပီး တစ္ကမၻာလံုးကို ဗုဒၶဘာသာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ကာ အလင္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ဓမၼပဒႏွင့္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး
သာသနာႏွစ္ ၁၅၆ဝ- ျပည့္ႏွစ္ဝန္းက်င္ ပုဂံ ေနျပည္ေတာ္မွာ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာဟာ ေမွးမိွန္ သြားၿပီး မိစၧာဒိ႒ိအယူဝါဒေတြ ထိုးေဖာက္လႊမ္းမိုးေန ခ်ိန္ တရားစစ္တရားမွန္ ရွာႀကံလိုလားတဲ့ အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးဟာ အရွင္ဓမၼဒႆီ (အရွင္အရဟံ) ေဟာမိန္႔ ေတာ္မူတဲ့ ဓမၼပဒတရားေတာ္ကို နာၾကားရာက အစျပဳ ၿပီး ဗုဒၶဘာသာဝင္စစ္စစ္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးရဲ႕ သာသနာေတာ္အေပၚ စြမ္းစြမ္းတမံ ေထာက္ပံ့ မႈေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး တစ္ခုလံုး ဗုဒၶ ဘာသာပ်ံ႕ႏွံ႔ကာ အလင္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီလို သမုိင္းဝင္ဂုဏ္ရည္ေတြရွိတဲ့ ဓမၼပဒဂါထာ ျမန္မာျပန္ကေတာ့ -
ကုသိုလ္မေမ့တာ နိဗၺာန္ရေၾကာင္းပါ (ဓမၼပဒဂါထာ ၂၁၊ ၂၂၊ ၂၃)
မေမ့ေလ်ာ့ မယစ္မူးျခင္း (အပၸမာဒ) ဟာ မေသျခင္း (အမတ) ရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းပါ။
ေမ့ေလ်ာ့ ေပါ့ဆယစ္မူးျခင္းဟာ ေသျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းပါ။
မေမ့့သူေတြ မေသပါဘူး။ ေမ့သူ,ေသသူ အတူတူပါပဲ။
ဒီထူးျခားခ်က္ကို သိတဲ့ ပညာရွိေတြဟာ မေမ့ေလ်ာ့ မေပါ့ဆ မယစ္မူးပါဘူး။
မေမ့ေလ်ာ့ျခင္း (အပၸမာဒ) ကို ႏွစ္သက္တဲ့ ပညာရွိေတြဟာ အရိယာသူေတာ္ေကာင္းေတြရဲ႕ ေနထိုင္က်က္စားရာ ျမင့္ျမတ္တဲ့ တရားအာ႐ံုမွာ ႏွစ္သက္ရႊင္လန္းၾကပါတယ္။
မေမ့ေလ်ာ့တဲ့သတိ၊ သမထသမာဓိ၊ ဝိပႆနာသမာဓိ၊ မျပတ္လပ္တဲ့ လံု႔လဝီရိယ ႏွင့္ စြဲစြဲၿမဲၿမဲ စူးစိုက္အားထုတ္သူ ပညာရွိေတြဟာ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ေတြ လြတ္ကင္းရာ၊ ေဘးကင္းရာ အႏႈိင္းမဲ့နိဗၺာန္ကို ေရာက္ပါတယ္။
ဓမၼပဒႏွင့္ ကမၻာ့သာသနာျပဳအရွင္ျမတ္မ်ား
ကြၽန္ေတာ့္ကို (၁၈၉၇ ခုႏွစ္) အီတလီႏိုင္ငံ (မီလန္ ၿမိဳ႕) မွာ ေမြးဖြားပါတယ္။ အေမရိကန္ နယူးေယာက္ ၿမိဳ႕မွာ ႀကီးျပင္းပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၊ ကိုလံဗီယာ တကၠသိုလ္မွ ဓာတုေဗဒဆိုင္ရာ ဘီအက္စ္စီဘဲြ႕ရ ေခတ္ ပညာတတ္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ သိပၸံပညာ အသိဟာ အျမင္ေဟာင္းျဖစ္တဲ့ ႐ိုမန္ကက္သလစ္ အျမင္နဲ႔ တိုက္ခိုက္ၾကပါေတာ့တယ္။ ခ်က္ခ်င္း သိပၸံ ပညာက အေပၚစီးရၿပီး ႐ိုမန္ကက္သလစ္ဝါဒက ေနာက္ ဆုတ္သြားပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ ဘာသာတရားဟာ တျဖည္းျဖည္း သိပၸံပညာရဲ႕ ဘာသာတရား ျဖစ္လာခဲ့ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကြၽန္ေတာ္ဟာ ေယ႐ႈခရစ္ေတာ္နဲ႔ စိန္႔ဖရန္စစ္တို႔ကို ၾကည္ညိဳေနတုန္းပါပဲ။ တကယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ဟာ ဓမၼပဒစာအုပ္ကုိ မဖတ္မိရင္ ယေန႔ ထက္တိုင္ ႐ိုမန္ကက္သလစ္အျဖစ္ပဲ ရွိေနဦးမွာပါ။ ဓမၼပဒအသြင္ျဖင့္ရွိေနတဲ့ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဗုဒၶဟာ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ဘဝကို (အႀကီးအက်ယ္) ေျပာင္းလဲေပးခဲ့တဲ့ ထိပ္တန္း သာသနာျပဳႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ဝင္စံခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားၿပီျဖစ္ေပမဲ့ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ေဟာေျပာခ်က္ ဓမၼေတြကေတာ့ ယေန႔ထက္တိုင္ ရွင္သန္ဆဲ၊ အသက္ဝင္ဆဲ၊ အလုပ္လုပ္ဆဲပါပဲ။
ကြၽန္ေတာ္ဟာ သိပၸံနည္းက်တဲ့ ဘာသာတရားကို အစဥ္တစိုက္ စံုစမ္းလာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ ကြၽန္ေတာ္လိုလားေနတဲ့အရာကို ေတြ႕ရပါေတာ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာဟာ ကြၽန္ေတာ္ အၾကာႀကီး ေတာင့္တလာ ခဲ့တဲ့ အရာကို ျဖည့္တင္းေပးလုိက္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္လာပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ဟာ ေရ ငတ္မြတ္ေနတဲ့ သဲကႏၲာရခရီးသည္ႏွင့္ တူေနပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ ၾကာမ်ဳိးစံုေပါက္ေနတဲ့ ေရကန္တစ္ကန္ကို ေတြ႕ရၿပီး ေအးျမၾကည္လင္ေနတဲ့ေရစင္ကို အားပါးတရ ေသာက္ပစ္လိုက္ပါေတာ့တယ္။
ဒါဟာ ဓမၼပဒေၾကာင့္ ဘဝေျပာင္းခဲ့တဲ့ အီတလီ လူမ်ဳိး ဆာဗာတိုေရစီအိုဖီ Salvatiore Cioffi (ဦးေလာကနာထ)ရဲ႕ ကိုယ္ေတြ႕အေၾကာင္းအရာေတြပါပဲ။
ဓမၼပဒရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ စီအိုဖီဟာ အသက္ (၂၅) ႏွစ္ေက်ာ္အရြယ္မွာ မိသားစုေတြ ဝိုင္းတားတဲ့ ၾကားက ဗုဒၶဘာသာဝင္အျဖစ္ ကူးေျပာင္းခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၂၅-ခုႏွစ္ အသက္ (၂၈) ႏွစ္ အရြယ္မွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကို လာေရာက္ၿပီး ရဟန္းဘဝကို အၿပီးတိုင္ ခံယူလိုက္ပါေတာ့တယ္။ မႏၲေလး၊ မစိုးရိမ္ေက်ာင္းတိုက္ ႀကီးမွာ ပရိယတၱိစာေပသင္ယူၿပီး စာႏွင့္လက္ေတြ႕ ပူးတြဲက်င့္သံုးလို႔ တစ္ဖက္ကလည္း သာသနာျပဳတရား ေတြကို လွည့္လွည္ ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ဦးေလာကနာထဟာ အေနာက္တိုင္းသား ရဟန္းေတာ္ေတြထဲမွာ ျမန္မာပညာရွိ ရဟန္းရွင္လူတို႔ ရဲ႕ ခ်ီးက်ဴးေလးစားမႈကို အမ်ားဆံုးခံယူရသူျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ကို ပဓာနမထားဘဲ အခက္အခဲမ်ဳိးစံုၾကားက ကမၻာကို သံုးပတ္ပတ္ၿပီး ဗုဒၶတရားေတာ္ေတြကို ျဖန္႔ေဝ ေဟာေျပာခဲ့တဲ့ ကမၻာ့သာသနာျပဳ အာဇာနည္ ပုဂၢိဳလ္ထူးႀကီးပါ။ ဆရာေတာ္ေၾကာင့္ ဘာသာျခားကေန ဗုဒၶဘာသာအျဖစ္ ခံယူခဲ့ၾကသူေတြ အမ်ားႀကီးပါ။ အီတလီဘုန္္းေတာ္ႀကီး ဦးေလာကနာထဟာ ဗုဒၶ သာသနာ ကမၻာ့အႏွံ႔ျပန္႔ပြားေအာင္ မေနမနား၊ ႀကိဳးစား သာသနာျပဳရင္း သက္ေတာ္ (၆၈) ႏွစ္အရြယ္ (၁၉၆၆) ခုႏွစ္မွာ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕မွာ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
''ဓမၼပဒအသြင္ျဖင့္ ရွိေနတဲ့ ရွင္ေတာ္ျမတ္ဗုဒၶဟာ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ဘဝကို (အႀကီးအက်ယ္) ေျပာင္းလဲေပးခဲ့ တဲ့ ထိပ္တန္းသာသနာျပဳႀကီး ျဖစ္ပါတယ္'' လို႔ ဦးေလာကနာထ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ သဂၤဇာဆရာေတာ္ ႀကီးကလည္း သဗၺေလာကႆ- ခပ္သိမ္းေသာသတၱဝါ အေပါင္း၏၊ သတၴဳေနာ-ဘုရားအရာ၌တည္ေသာ၊ ဓမၼ ပဒႆ-ဓမၼပဒပါဠိေတာ္ျမတ္ကို၊ နမာမိ-ရွိခိုးပါ၏ လို႔ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။
ကမၻာ့သာသနာျပဳ ဆရာေတာ္ႀကီး အရွင္ေသ႒ိလ အစရွိတဲ့ အရွင္ျမတ္မ်ားဟာလည္း ဓမၼပဒကို ေရွ႕တန္း တင္ကာ သာသနာျပဳခဲ့ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶေဟာခဲ့သမွ် တရားေတာ္ေတြထဲမွာ ဓမၼပဒဟာ အေရွ႕တိုင္းေရာ၊ အေနာက္တိုင္းပါ တစ္ကမၻာလံုး လူႀကိဳက္အမ်ားဆံုး တရားေတာ္ျဖစ္တာမို႔ ကမၻာ့သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္တိုင္း ဓမၼပဒကို ေရွ႕တန္းတင္ေတာ္မူၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အိႏၵိယရဟန္းေတာ္ အရွင္ဗုဒၶရကၡိတ (Acharya Buddharakkhita) ရဲ႕ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ ဓမၼပဒ စာအုပ္မွာလည္း ဒီလိုေရးထားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
''ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ေတြအတြက္ သမၼာက်မ္းစာ ဟာ အထြတ္အျမတ္ပါ။ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ေတြ အတြက္ ကိုရန္က်မ္းစာဟာ အထြတ္အျမတ္ပါ။ ဟိႏၵဴ ေတြအတြက္ ေဝဒက်မ္းစာေတြဟာ အထြတ္အျမတ္ပါ။ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအတြက္ေတာ့ ဓမၼပဒဟာ အထြတ္ အျမတ္ပါပဲ။
႐ိုးစင္းၿပီး ေခတ္ေနာက္က်ေနသူေတြအတြက္ ဓမၼပဒဟာ စာနာေထာက္ထားတတ္တဲ့ တုိင္ပင္ေဖာ္ တိုင္ပင္ဖက္လိုပါပဲ။ ပညာမာနတက္လြန္းသူေတြ အတြက္ ေတာ့ ဓမၼပဒဟာ ႏွိမ့္ခ်ေစတတ္တဲ့ တရားေတာ္ျမတ္ ေတြပါပဲ။ တရားဓမၼရဲ႕ အႏွစ္သာရကို ႀကိဳးစားရွာေဖြ ေနသူေတြအတြက္လည္း ဓမၼပဒဟာ ေရရွည္ႏႈိးေဆာ္ အားေပးတတ္တဲ့ အေျခခံအရင္းအျမစ္နဲ႔ လက္ေတြ႕က် တဲ့ လမ္းၫႊန္မႈပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ႏွလံုးသားထဲမွာ အေရာင္ဟပ္လာတဲ့ အသိဥာဏ္ပညာေတြဟာ ဓမၼပဒ ကဗ်ာထဲမွာ တဖ်တ္ဖ်တ္ ဝင္းလက္ေတာက္ပေနတဲ့ (ရတနာ) ပံုေဆာင္ခဲအသြင္ ေပၚလြင္ထင္ရွားေနပါတယ္။ (ဂါထာ) ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ခ်င္းစီဟာ မွန္ကန္တဲ့ဘဝေနနည္း အတြက္ လမ္းၫႊန္ခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဓမၼပဒကဗ်ာစု ေတြကို ေလ့လာဖတ္႐ႈၿပီး စိတ္အား ထက္ထက္သန္သန္ လက္ေတြ႕က်င့္ႀကံသူတိုင္းဟာ လြတ္ေျမာက္မႈ သုခ ခ်မ္းသာကို ခံစားႏိုင္ၾကလိမ့္မယ္လို႔ ဘုရားရွင္ဟာ ျပတ္သားစြာ မိန္႔ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။''
သီဟိုဠ္ႏိုင္ငံသား အရွင္နာရဒ (Narada Maha Thera) ရဲ႕ ဓမၼပဒအဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ က်မ္းနိဒါန္းမွာ ေဒါက္တာကႆိယပ္စ္ေအပရဲယား (Dr. Cassius A. Pereira) က ေအာက္ပါအတုိင္း အမွာစာေရးခဲ့ပါ တယ္။ ''ပိဋကသံုးပံုထဲက စာအုပ္တစ္အုပ္အမည္ကို ေျပာစမ္းပါလို႔ ေမးလာရင္ အထစ္အေင့ါမရွိဘဲ ဓမၼပဒကို ၫႊန္ျပလိုက္ပါမယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ စာေပေလာက မွာ တစ္ခုတည္းေသာ အေကာင္းဆံုး စာအုပ္ျဖစ္လို႔ ပါ။ ကြၽႏု္ပ္အတြက္ အထူးေက်းဇူးမ်ားလို႔႔ပါ။ ႏွစ္ေပါင္း ေလးဆယ္ေက်ာ္အတြင္းမွာ ကံမေကာင္း အေၾကာင္း မသင့္လို႔ စိတ္ႏွလံုးပူပန္ဆင္းရဲတဲ့အခါတိုင္း သူဟာ ကြၽႏု္ပ္အတြက္ သစၥာရွိတဲ့ မိတ္ေဆြေကာင္းတစ္ေယာက္ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ မႏႈိင္းယွဥ္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ လွပတဲ့ ဂါထာေတြဟာ အႀကံဥာဏ္ေပးဖို႔၊ ဆင္းရဲဒုကၡအမ်ဳိးမ်ဳိး က သက္သာေလ်ာ့ပါးေစဖို႔၊ ဂုဏ္သတင္း ပ်ံ႕သင္းေစဖို႔၊ ထိုးထြင္းသိျမင္ေစဖို႔ စသည္ျဖင့္ တစ္ခုခုအတြက္ အက်ဳိး သက္ေရာက္ေစပါတယ္''တဲ့။ ဓမၼပဒဟာ အေကာင္းဆံုး အေဖာ္မြန္ပါလို႔ ေဒါက္တာေအပရဲယားက ဆိုလိုတာပါ။
''တစ္ခုတည္းေသာ ကမၻာတည္ေဆာက္ရန္ ကမၻာ သူ၊ ကမၻာသားအခ်င္းခ်င္း တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး ယဥ္ေက်းမႈ၊ နားလည္မႈ၊ ဆက္စပ္မႈ၊ ညီၫြတ္မႈရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဓမၼပဒက ကမၻာ့ညီၫြတ္မႈကို အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစပါ လိမ့္မယ္'' လို႔ ေဒါက္တာ ရွရီ(သိရီ) ရာဓာကရစ္ရွနန္ (Sri RaDhakrishnan) က ဓမၼပဒနိဒါန္းမွာ ေခတ္သစ္ အေတြးအေခၚႏွင့္ စိတ္ပညာနယ္ကပါ သံုးသပ္ၿပီး ေရးသားထားပါတယ္။
ဦးဇင္းဟာလည္း ဓမၼပဒထဲက ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ တခ်ဳိ႕ကို ခရစ္ယာန္ဒကာမႀကီးတစ္ေယာက္ဆီ မက္ေဆ့ခ်္စာကို ပို႔ေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒကာမႀကီးက ႏွစ္သက္ပါတယ္တဲ့။
ဒီလိုထူးျခားခ်က္ေတြရွိေနတဲ့ ဓမၼပဒရဲ႕ ေရွ႕ဆံုး ဂါထာေလးပုဒ္ကေတာ့ -
စိတ္သာရွင္ေစာ ဘုရားေဟာ (ဓမၼပဒ-၁)
တရားအားလံုးဟာ စိတ္ဆိုတဲ့ ေရွ႕သြားေခါင္းေဆာင္ရွိပါတယ္။
စိတ္သာ အႀကီးအမွဴးပါ။ စိတ္ေၾကာင့္ၿပီးစီးရပါတယ္။ ပ်က္စီးတဲ့စိတ္၊ မေကာင္းတဲ့စိတ္ႏွင့္ (ေတြးႀကံ) ေျပာဆို ျပဳလုပ္သူရဲ႕ေနာက္ကို ဆင္းရဲဒုကၡေတြဟာ (အခြင့္သင့္တဲ့အခါ ဆိုးက်ဳိးေပးဖို႔ရာ) အစဥ္တစိုက္ လိုက္ပါေနပါတယ္။
လွည္းဘီးဟာ ဝန္ေဆာင္ႏြားရဲ႕ ေျခရာေနာက္ကို လိုက္ပါေနသလိုပါပဲ။
စိတ္ထားတတ္မွ အျမတ္ရ (ဓမၼပဒ-၂)
တရားအားလံုးဟာ စိတ္ဆိုတဲ့ ေရွ႕သြား
ေခါင္းေဆာင္ရွိပါတယ္။
စိတ္သာအႀကီးအမွဴးပါ။ စိတ္ေၾကာင့္ ၿပီးစီးရပါတယ္။
ၾကည္လင္သန္႔ရွင္း အျပစ္ကင္းတဲ့စိတ္ ေကာင္းျမတ္တဲ့စိတ္ႏွင့္ (ေတြးႀကံ) ေျပာဆိုျပဳလုပ္သူရဲ႕ ေနာက္ကို ခ်မ္းသာသုခေတြဟာ (အခြင့္သာတဲ့အခါ ေကာင္းက်ဳိးေပးဖို႔ရာ) ေအးျမတဲ့ အရိပ္ပမာ အစဥ္တစိုက္ လိုက္ပါေနပါတယ္။
မာန္တူ-ရန္ပူ (ဓမၼပဒ-၃)
ဒီလူဟာ ငါ့ကို ဆဲဆိုဖူးတယ္။ ညႇဥ္းဆဲဖူးတယ္။ ငါ့ကို အႏိုင္ယူဖူးတယ္။ ငါ့ဥစၥာကို ခိုးယူဖူးတယ္။ ဒီလို (ႏွလံုးသြင္းၿပီး) ရန္ၿငိဳးဖြဲ႕သူေတြမွာ ရန္မီး မၿငိမ္းေအးႏိုင္ပါဘူး။
ရန္ၿငိဳးကင္းေဝး ၿငိမ္းေအးပါေစ (ဓမၼပဒ-၄)
ဒီလူဟာ ငါ့ကို ဆဲဆိုဖူးတယ္။ ညႇဥ္းဆဲဖူးတယ္။ ငါ့ကို အႏုိင္ယူဖူးတယ္။ ငါ့ဥစၥာကို ခိုးယူဖူးတယ္။ ဒီလို (ႏွလံုးမသြင္း) ရန္ၿငိဳးမဖြဲ႕သူေတြမွာ ရန္ၿငိဳးကင္းေဝး ၿငိမ္းေအးၾကပါတယ္။
ဓမၼပဒရဲ႕ ထူးျခားခ်က္က ဘာလဲ
နိကာယ္ငါးရပ္တို႔တြင္ ခုဒၵကနိကာယ္ အဝင္အပါ ျဖစ္ေသာ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္သည္ စာအုပ္ပင္ငယ္ေသာ္ လည္း လူအမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔၏ စိတ္သေဘာထား အမ်ဳိးမ်ဳိးကို လိုက္၍ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရား ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ေသာ တရားေတာ္ေပါင္းစံု ပါရွိသျဖင့္ (Anthology of Verese) တရားေတာ္ၫြန္႔ေပါင္းက်မ္း ျဖစ္ေပသည္။ ထို ဓမၼပဒ ပါဠိေတာ္လာ တရားမ်ားကို နာၾကားၾကရသျဖင့္ လြတ္လပ္ေရးအစစ္၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအစစ္ျဖစ္သည့္ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာကိုရေသာ လူဦးေရေပါင္း မေရတြက္ ႏိုင္ေအာင္ မ်ားျပားခဲ့ေလသည္။
ထို တရားေရေအး အၿမဳိက္ေဆးကို ေပးႏုိင္ေသာ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္သည္ အေရွ႕ႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား အတြက္ ေနလအသြင္ အလြန္ထင္ရွား အက်ဳိးေက်းဇူး မ်ားသည့္အျပင္ အေနာက္ႏိုင္ငံ၌လည္း လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္ေလာက္ကစ၍ တျဖည္းျဖည္း ထင္ရွားလာၿပီးလွ်င္ ယခုအခါ ဗုဒၶဘာသာက်မ္းစာအုပ္ တို႔တြင္ အထင္ရွားဆံုး၊ လူႀကိဳက္အမ်ားဆံုး၊ ဗုဒၶဘာသာ အတြက္ အက်ဳိးအမ်ားဆံုး စာအုပ္တစ္အုပ္ ျဖစ္ေလ သည္။ ထိုသို႔ျဖစ္သည့္အတိုင္းလည္း အဂၤလိပ္ဘာသာ၊ ျပင္သစ္ဘာသာ၊ ဂ်ာမန္ဘာသာမ်ားသို႔ ျပန္ၿပီးေၾကာင္း သိရေပသည္။ (ဦးေသ႒ိလ၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၊ ၁၃၁၁-ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႔)
သတၴာ - ျမတ္စြာဘုရားသည္၊ က႐ုဏာေဝဂ သမုႆာဟိတမာနေသာ - က႐ုဏာေတာ္ဟုန္ တိုက္တြန္းအပ္ေသာ စိတ္ႏွလံုး ရွိေတာ္မူသည္ျဖစ္၍၊ ေဒဝ မႏုႆာနံ-နတ္လူတို႔၏၊ ပီတိပါေမာဇၨဝၯနံ-ႏွစ္သက္ျခင္း, ဝမ္းေျမာက္ျခင္းကို တိုးပြားေစတတ္ေသာ၊ သုဘံ- တင့္တယ္ေကာင္းျမတ္ေသာ၊ ယံ ယံ ဓမၼပဒံ - အၾကင္ ဓမၼပဒ ေဒသနာေတာ္ကို၊ ေဒေသသိ -ေဟာေတာ္မူၿပီ။ (ဓမၼပဒအ႒ကထာ)
ဓမၼပဒဟူေသာ ပုဒ္ကို ''ဓမၼႆ ပဒံ ဓမၼပဒံ'' ဟု ဝိဂၢဟျပဳ၍ ''နိဗၺာန္၏အေၾကာင္းျဖစ္ေသာ တရား'' သို႔မဟုတ္ ''တရား၏အဖို႔အစု'' ဟု အနက္ေပးသင့္ သည္လို႔ စိန္ရတနာဆရာေတာ္ရဲ႕ ဓမၼပဒအ႒ကထာ နိႆယသစ္မွာ မွတ္ခ်က္ျပဳထားပါတယ္။
ဓမၼပဒပါဠိေတာ္ဟာ အားလံုး (၄၂၃) ဂါထာ ရွိပါ တယ္။ အဲဒီဓမၼပဒဂါထာ (၄၂၃) ပုဒ္ကို ယမကဝဂ္၊ အပၸမာဒဝဂ္၊ စိတၱဝဂ္၊ ပုပၹဝဂ္ စသည္ျဖင့္ တူရာတူရာ (၂၆) ဝဂ္ ခြဲျခားထားပါတယ္။ (ဝဂၢ = ဝဂ္ = အေပါင္း အစု) နမူနာအျဖစ္ ဓမၼပဒ၊ ပုပၹဝဂ္လာ ဂါထာအခ်ဳိ႕ကို ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပရရင္ -
အဆင္းလည္းလွ၊ ရနံ႔လည္းသင္း၊ ပန္းမင္းရတနာ (ဓမၼပဒ - ၅၂)
အေရာင္အဆင္း လွပၿပီး ရနံ႔သင္းပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္တဲ့ ပန္းလိုပါပဲ။ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ေဟာၾကားထားတဲ့ ျမတ္ဗုဒၶစကားေတာ္ဟာလည္း လိုက္နာက်င့္သံုးသူအတြက္ အက်ဳိးမ်ားစြာ ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။
ကုသိုလ္ပန္းကံုး အလွဆံုး
(ဓမၼပဒ-၅၃)
ပန္းမ်ဳိးေပါင္းစံု ပန္းပံုႀကီးထဲက မ်ားျပားလွပတဲ့ ပန္းကံုးေတြကို သီကံုးျပဳလုပ္သလို ေသဖို႔ ေမြးဖြားလာသူဟာ (မေသခင္မွာ) ေကာင္းမႈကုသိုလ္ေတြကို မ်ားမ်ားစံုစံု ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။
ရနံ႔စံအိမ္
(ဓမၼပဒ-၅၄)
စႏၵကူး၊ ေတာင္ဇလပ္၊ စံပယ္ ...ပန္းရနံ႔ေတြဟာ အထက္ေလညာအရပ္ကို မသြားေရာက္ႏိုင္ပါဘူး။ သူေတာ္ေကာင္းေတြရဲ႕ ဂုဏ္သတင္းရနံ႔ကေတာ့ ေလညာအရပ္ကို ဆန္တက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ သူေတာ္ေကာင္းသတင္းဟာ အရပ္မ်က္ႏွာအားလံုးမွာ သင့္ပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္ ရနံ႔လႈိင္ေနပါတယ္။
ရင္ေအးေစတဲ့ ေမႊးရနံ႔
(ဓမၼပဒ-၅၅)
စႏၵကူးႏွစ္၊ ေတာင္ဇလပ္ပန္း၊ ၾကာပန္း၊ ျမတ္ေလးပန္း၊ စံပယ္ပန္း ...
ဒီလို ေမႊးပ်ံ႕သင္းထံု ပန္းမ်ဳိးစံုရနံ႔ထက္
သီလရနံ႔ဟာ တုႏႈိင္းမဲ့ (သင္းပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္) ထူးျမတ္လွပါတယ္။
အျမတ္ဆံုးရနံ႔ (ဓမၼပဒ-၅၆)
ေတာင္ဇလပ္ပန္း၊ စႏၵကူးနံ႔သာ ...ေမႊးရနံ႔ ေတြဟာ နည္းနည္းေလးပါ။ သီလရွိသူေတြရဲ႕ သီလရနံ႔ဟာ အလြန္ထူးျမတ္ၿပီး နတ္ျဗဟၼာဘံုတုိင္ေအာင္ သင္းပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္ေနပါတယ္။
ရင္ၿငိမ္းပန္းရဲ႕ လမ္းကို မာရ္နတ္မခန္႔မွန္းႏိုင္ (ဓမၼပဒ-၅၇)
သီလျပည့္စံုတဲ့ မေမ့မလ်ာ့မေပါ့မဆေနတဲ့၊ အမွန္ေကာင္းေကာင္းသိတဲ့ ကိေလသာအပူမီးေတြက လြတ္ေျမာက္ၿပီးသူ (ရဟႏၲာသူေတာ္ေကာင္း) ေတြရဲ႕ သြားေရာက္ရာလမ္းကို မာရ္နတ္ မသိျမင္ႏိုင္ပါဘူး။
ၾကာပဒံုဟာ အမႈိက္ပံုမွာ ပြင့္ရသည့္တိုင္
သင္းပ်ံ႕ေမႊးႀကိဳင္၊ ရနံ႔လႈိင္ဆဲ၊ လွပၿမဲ
(ဓမၼပဒ-၅၈၊ ၅၉)
လမ္းမႀကီးေဘး၊ စြန္႔ပစ္ထားတဲ့ ရြံဖြယ္ေပါင္းစံု အမႈိက္ပံုမွာ စင္ၾကယ္သန္႔ရွင္း၊ ေမႊးရနံ႔သင္းတဲ့ ပဒုမၼာၾကာပန္းႀကီးဟာ ႏွစ္သက္ျမတ္ႏိုးဖြယ္ရာ တင့္တယ္ေပၚေပါက္ ပြင့္ထြန္းလာသလို ...
အမႈိက္ပံုႀကီးႏွင့္တူတဲ့ ကိေလသာမ်ားၿပီး ဥာဏ္မ်က္စိကန္းသူေတြၾကားမွာ (ၾကာပန္းနဲ႔တူတဲ့) ဘုရားတပည့္ (ဘုရားစကားလိုက္နာသူ) ဟာ အသိလိမၼာ ဥာဏ္ပညာႏွင့္ (ၾကည္ညိဳျမတ္ႏိုးဖြယ္ရာ) လြန္စြာတင့္တယ္ေနပါတယ္။
(အမႈိက္လို-ပုထုဇဥ္အကန္းေတြအလယ္မွာ၊ ၾကာပန္းလို-ျမတ္ဗုဒၶသာဝကဟာ ပညာအလင္းနဲ႔ ေတာက္ပတင့္တယ္လိုက္တာ။)
အေမရိကန္ ခရစ္ယန္ ဃ့ကမခ့ ေက်ာင္းက ဗုဒၶတရား
သီတဂူဆရာေတာ္ႀကီးဟာ အေမရိကန္ျပည္ မက္ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ ေဘာ္စတြန္က ႐ိုမန္ကက္သလစ္ ဃ့ကမခ့ ေက်ာင္းတစ္ခုမွာ တရား ေဟာခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီေက်ာင္းေပါက္ဝမွာ ေၾကးျပား ဆိုင္းဘုတ္တစ္ခု ခ်ိတ္ထားပါတယ္။ ေၾကးျပားမွာ ေရးထိုးထားတဲ့ စာေတြကေတာ့ -
န ဟိ ေဝေရန ေဝရာနိ၊ သမၼႏၲီဓ ကုဒါစနံ။
အေဝေရန စ သမၼႏၲိ၊ ဧသ ဓေမၼာ သနႏၲေနာ။
Hatred is, indeed, never appeased by hatred in this world. It is appeased only by loving kindness, this is an Ancient law.
ဓမၼပဒဂါထာတစ္ပုဒ္ျဖစ္တဲ့ အဲဒီစာကို ပါဠိ (႐ိုမန္) အဂၤလိပ္ႏွစ္ဘာသာႏွင့္ ေရးထားတာပါ။
ဒါေၾကာင့္ ''ရန္ျဖစ္လာရင္ အဲဒီရန္ကို ရန္တစ္ခု ႏွင့္ တံု႔ျပန္ျခင္းျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကို မရႏိုင္ဘူး။ ရန္ျပဳ လာတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ကို တံု႔ျပန္၍ ရန္မျပဳျခင္းသည္ ေအးခ်မ္းဖို႔ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းတစ္ခုပဲ'' ဆိုၿပီး သီတဂူဆရာ ေတာ္ႀကီးက အေမရိကန္ေတြကို အဲဒီဓမၼပဒဂါထာႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီးလည္း အက်ယ္တဝင့္ အဂၤလိပ္လို ေဟာ ေပးလိုက္ပါတယ္။
ခရစ္ယန္ဘုန္းေတာ္ႀကီးကလည္း သူ႔အခန္းထဲက ေနၿပီး တရားနာပါတယ္တဲ့။
တရားေဟာလို႔ၿပီးတဲ့အခါ သီတဂူဆရာေတာ္ႀကီးက ေမးပါတယ္။ '' Chruch ေက်ာင္းထဲမွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါးကို ႀကိဳဆိုတာရယ္၊ ဗုဒၶတရား ေဟာခြင့္ေပးတာရယ္၊ ဒီႏွစ္ခုကို အလြန္ေက်နပ္ပါတယ္။ ဝမ္းလည္းဝမ္းသာတယ္။ ေက်ာင္းေပါက္ဝမွာ ခုနက ေျပာတဲ့ စာပုဒ္ေလးေတြ႕ေတာ့ ငါမင္းကို ၾကည္လည္း ၾကည္ညိဳပါတယ္။ မင္း ဗုဒၶတရားေတာ္ေတြကို ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ေလ့လာဖူးလား'' လို႔ ေမးၾကည့္ေတာ့ သူက အက်ႌအိတ္ကပ္ထဲက စာအုပ္ေလးကို ဆြဲထုတ္တယ္။ စာအုပ္ေလးက ဓမၼပဒစာအုပ္၊ လက္ဝါးေလာက္ရွိတယ္။ ေသးေသးေလး။ ဘုန္းႀကီးတို႔ ဘုရားေဟာထားတဲ့ ဓမၼပဒစာအုပ္ေလးကို ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီးက သူ႔အကႌ် အိတ္ကပ္ထဲထည့္ထားတယ္။ စာအုပ္ေလးက ေၾကေနတာပဲ။ ထပ္တလဲလဲ ဖတ္ထားဟန္တူပါတယ္။
ခရစ္ယာန္ဘုန္းႀကီးက သူ႔ျဖစ္စဥ္ကို ေျပာျပပါ တယ္။ သူက ခရစ္ယာန္ဘုန္းႀကီး မျဖစ္ခင္က ေတာ္ ေတာ္ဆိုးတဲ့ လူဆိုးလူမိုက္တစ္ေယာက္တဲ့။ ဆိုးရင္း မိုက္ရင္းနဲ႔ ျပစ္မႈတစ္ခုေၾကာင့္ ေထာင္ထဲေရာက္သြား တယ္။ ေထာင္ထဲမွာ သူႏွင့္အတူေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ က ဗုဒၶဘာသာကို ကိုးကြယ္တယ္။ အဲဒီ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္တဲ့လူဆီက ဓမၼပဒ စာအုပ္ေလး ဖတ္မိတဲ့အခါ ခုနကေျပာတဲ့ ''နဟိ ေဝေရန ေဝရာနိ - ရန္ကုိရန္ခ်င္း မတု႔ံျပန္နဲ႔'' ဆိုတာကို ဖတ္ၿပီး ႀကိဳက္သြားတယ္။ ဓမၼပဒစာအုပ္ေလးကို ငွားဖတ္ရင္း တျဖည္းျဖည္း သူ႔စိတ္ဟာ ၾကည္လင္ရႊင္ျပလာတယ္တဲ့။ တစ္ေလာက လံုးကို မေက်မနပ္ျဖစ္ေနတဲ့စိတ္ေတြ ေပ်ာက္သြား တယ္တဲ့။ သူ ခရစ္ယာန္ဘုန္းေတာ္ႀကီးျဖစ္လာၿပီး တရားေဟာတဲ့အခါမွာလည္း ဓမၼပဒစာအုပ္ေလးထဲက စာပိုဒ္ေတြ ထည့္ေဟာပါတယ္တဲ့။''
(သီတဂူဆရာေတာ္ႀကီး၏ ဓမၼရိပ္မဂၢဇင္း (မတ္္လ၊ ၂ဝဝ၆) ပါ ''ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရး'' ေဆာင္းပါးမွ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ေကာက္ႏုတ္တင္ျပအပ္ပါသည္။)
ဓမၼပဒအေဖာ္မြန္
အေကာင္းဆံုးမိတ္ေဆြမွာ ဓမၼပဒပင္ျဖစ္၏။ တစ္ပုဒ္တစ္ဂါထာတည္းျဖင့္ပင္ ေဆာက္တည္ရာ ရႏိုင္ ေလသည္။ လွန္ခ်င္သည့္ေနရာကို လွန္ၿပီး မ်က္စိ ေအာက္ ေရာက္ရာစာပုဒ္ကို ဖတ္လိုက္ပါ။ ထိုစာပုဒ္ သည္ စာဖတ္သူအတြက္ အသံုးဝင္မည္မွာ ယံုမွားစရာ မရွိပါ။ ဓမၼပဒ၏ ေက်းဇူးရပ္တို႔ကို ျပည့္စံုေအာင္ ဘယ္သူေျပာႏိုင္ပါ့မည္နည္း။ ကိုယ္တိုင္သိေစရန္ ကိုယ္တိုင္ေလ့လာျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုးႏွင့္ အမွန္ဆံုး ျဖစ္၏။ (ဆရာႀကီး ဦးေသာ္ဇင္)
တႆ ပါေဒ နမႆိတြာ၊ သမၺဳဒၶႆ သိရီမေတာ - က်က္သေရမဂၤလာအျဖာျဖာႏွင့္ ျပည့္ဝေသာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ေျခေတာ္အစံု ၾကာပဒံုကို ျမတ္ႏိုးလွစြာ ဦးတိုက္ရွိခိုးကာ ေဆာင္းပါးနိဂံုးခ်ဳပ္အေနႏွင့္ ဓမၼပဒ ဂါထာေလးပိုဒ္ကို ေဖာ္ျပအပ္ပါသတည္း။
မက်င့္ရင္ မက်န္
(ဓမၼပဒ-၁၉)
အက်ဳိးစီးပြား ႀကီးမားတဲ့ ဘုရားစကားေတာ္ တရားဓမၼေတြကို မ်ားမ်ားသင္ၾကား ေဟာေျပာေနေပမဲ့ ယစ္မူးေမ့ေလ်ာ့ေပါ့ဆၿပီး တရားႏွလံုးမသြင္းရင္၊ (တရားႏွင့္အညီမက်င့္သံုးရင္) ဘာဝနာအားမထုတ္ရင္ တရားမက်င့္ႀကံသူဟာ ရဟန္းျပဳျခင္းရဲ႕ အက်ဳိးေဝစုျဖစ္တဲ့ မဂ္ဖုိလ္နိဗၺာန္ကို မရႏိုင္ပါဘူး။ သူတစ္ပါးရဲ႕ ႏြားေတြကို ေရတြက္ေနတဲ့ ႏြားေက်ာင္းသားလိုေပါ့။ (ႏြားႏို႔အရသာ ႏြားေက်ာင္းသား မခံစားရသလိုပဲေပါ့။)
သိၿပီးက်င့္သံုး အျမတ္ဆံုး တစ္လံုးသိသိ အက်ဳိးရွိ၏ (ဓမၼပဒ - ၂ဝ)
အက်ဳိးစီးပြား ႀကီးမားတဲ့ ဘုရားစကားေတာ္ တရားဓမၼေတြကို နည္းနည္းပဲ သင္ၾကားေဟာေျပာေပမဲ့လည္း တရားနဲ႔အညီ က်င့္သံုးအားထုတ္ရင္ ရာဂ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ကိေလသာေတြကို စြန္႔ပယ္ႏိုင္ပါတယ္။ သတိ,ပညာနဲ႔ ေကာင္းေကာင္းသိျမင္ၿပီး ေကာင္းေကာင္းလြတ္ေျမာက္တဲ့ စိတ္ရွိလို႔ ဒီေလာက ကိုေရာ အျခားေလာကကိုပါ မၿငိတြယ္ မစြဲလမ္းဘဲ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္အက်ဳိးစုႏွင့္ ျပည့္စံုပါတယ္။
ကုသိုလ္စိတ္ဟာ အေကာင္းဆံုးမိတ္ေဆြပါ (ဓမၼပဒ - ၄၃)
အေမလည္း မလုပ္ေပးႏို္င္၊ အေဖလည္း မလုပ္ေပးႏိုင္၊ တျခားေဆြမ်ဳိးေတြလည္း မလုပ္ေပးႏိုင္ပါဘူး။ မိဘေဆြမ်ဳိးအားလံုးထက္ ပိုလြန္ၿပီး ... စိတ္ထားမွန္ စိတ္ထားေကာင္း ကုသိုလ္စိတ္ကပဲ ထူးကဲမြန္ျမတ္တဲ့ ခ်မ္းသာသုခရေအာင္ ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္တာပါ။
ကိုယ္သာလွ်င္ ကိုယ့္ဘဝရဲ႕ ပဲ့ကိုင္ရွင္
(ဓမၼပဒ - ၁၆ဝ)
ကိုယ္သာ ကုိယ့္ရဲ႕ အားကိုးရာပါ။ အျခားသူေတြဟာ ဘယ္မွာ အားကိုးရာ ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလဲ။ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ လိမၼာယဥ္ေက်းေအာင္ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ဆံုးမရင္ အလြန္ရခဲလွတဲ့ မွီခိုုအားကိုးရာ (နိဗၺာန္) ကို ရႏုိင္ပါတယ္။
နေမာ ဓမၼပဒႆာဟံ သဗၺေလာကႆ
သတၴဳေနာ
အရွင္ဥာဏဝရ (ပါရမီ)
အပၸမာဒ မဂၢဇင္း ။ ဒီဇင္ဘာလ၊ ၂၀၁၇
